Hadži Balijina džamija u Brankovcu, Mostar

 

(tekst koji slijedi napisao je Ahme Kurt, dana 16. juna 2024. godine)

Na slici je hadži Balijina džamija koja je u fazi obnavljanja. To je četvrta džamija koja se ponovo podiže, od njih desetak koje su srušene u vremenu od 1947. do 1954. godine. Vjerovali ili ne, rušenjem ove džamije 1950. godine rukovodio je A. sa fesom na glavi!?

U raznim tekstovima, tu i tamo, ima mnogo netačnosti o broju i nazivima srušenih džamija, zato evo tačnih podataka:

Za vrijeme socijalističke Jugoslavije srušene su: Fatime kadun u ljeto 1947. godine, Husein-hodžina, u proljeće 1947. godine, Sinan-pašina, decembar 1949. godine, Nezir-agina 1950. godine, Hadži Balijina u Brankovcu, 1950. godine, Memi-hodžina, 1951. godine, Mehmed-ćehajina, 1951. godine, Tere hadži Jahjetova, 30. 12. 1954. zapaljena, munara prenesena u Potoke 1962. i ozidana uz Karađoz-begov mesdžid, Ahmed-efendije Kotle džamija je dijelom srušena 1942. godine, a munara prenesena u Rečice 1959. godine. Objekat Ali-hodžine džamije (munara demontirane prije Drugog svjetskog rata) srušen 1955. godine. Osim ovih džamija u socijalističkom periodu su uništeni i sljedeći mesdžidi: Ćurči Ahmedov 1951, Bajezid-hodžin 1960, Hadži Velijin (predak porodice Muslibegović) 1950, Hadži Ibrahima Čevre 1969.

Demontirane munare za vrijeme monarhističke Jugoslavije: Ali-hodžina (Krvava džamija, opisana u djelu Osmana Nuri Hadžića Ago Šarić) na Raljevini je zapaljena 1922. godine, a munara prenesena u Jablanicu 1934. i ozidana uz tamošnji mesdžid. Munara Hafiz-hodžine džamije prenesena 1932. u Čapljinu, a na njenim temeljima Vakufsko povjerenstvo je izgradilo kuću na sprat.

(AhmetKurt)

Panorama 1891. Brankovac i Hadži Balijina džamija (cidom)

Hadži Balina džamija. Na onom praznom platou između ulica Braće Cišića i Braće Šarića u Brankovcu, postojala je sve do ljeta 1950. godine mala džamija sa kamenom munarom, koju je prije 1612. godine sagradio Balija, sin Muhamedov.

Prvobiitno je bila bez munare (mesdžid) što se razumije iz vakufname koja se sačuvala u originalu. Godine 1891. prezidana je munara od šerefee i popravljen krov na džamiji.

O prijeklu i đivotu ovogvakifa znamo malo. Njegova vakufnama pruža nam nešto više podataka o članovima njegove uže porodice i iscrpne podatke o zadužbinama koje je osnovao i uvakufio. Po svoj prilici, od ovog vakifa vuku svoje porijeklo članovi mostarske porodice Balića.

Džamija je u početku imala slijedeće službenike:

-imama i mualima (jedno lice), sa 12 akči plate dnevno

-mujezina i kajima (jedno lice), sa 7 akči plate dnevno.

Iz vakufname saznajemo da je Balija sagradio slijedeće zadužbine: džamiju i mekteb u Mostaru, dva mosta na Neretvi – u Konjicu i Glavatičevu, karavan saraj u Borcima više Konjica i čatrnju na Rujištu u Zijemljima. Iz sredstava ovog vakufa sagrađena je u prvoj polovini prošlog stoljeća jedna medresa spram džamije.

Za izdržavanje navedenih zadužbina vakif je uvakufio devet dućana u Mostaru i 300.000 akči u gotovom. Ovom vakufu je nekad pripadao čitav onaj veliki prostor koji se proteže od džamije do iznad pravoslavnog groblja više stare pravoslavne crkve. Godine 1889. ovaj vakuf je držao u posjedu dvije kuće, tri dućana, voćnjak i harem

Džamija je srušena 1950. godine.

(Hivzija Hasandedić- Spomenici Kulture Turskog doba u Mostaru, 2005.)