Savezničko bombardovanje 14. 1. 1944.
Nekoliko sudbina i slike aktera samo jednog od mnogih tragičnih događaja koji su se desili tog hladnog i vedrog januarskog dana.
Petak, 14. januar, prije 78 godina bio je koban za mnoge stanovnika Mostara. Iz američkih baza Grottaglie i Manduria južno od grada Foggia preko Jadranskog mora poletjelo je četrdeset i devet bombardera B-24 u pratnji lovaca. Da bi sakrili cilj napada letjeli su istočno od planine Velež, da bi zatim izvršili lijevi zaokret i iz pravca Rujišta u vremenu 10:40-10:52 sati u dva talasa naletjeli nad grad i sa visine od 6.400 metara bacili 139 tona bombi od 500 lb (227 kg) na vojne ciljeve u gradskoj zoni: Sjeverni, Zapadni i Južni logor, Lučki, Carinski i most na Musali, komandne zgrade Wermahta, Ložionicu, Rudnik, ranžirne kolosjeke i vojna skladišta. Istovremeno 139 bombardera B-17 je bacilo 199 tona bombi na aerodrom u Jasenici (3-4 km južno od Mostara).
Početkom 1944. godine samo je 29% bombi padalo u krugu od 300 metara od ciljne tačke, tako da nije bilo govora o nekom preciznijem bombardovanju. Sirene su se oglasile kad je bombardovanje već počelo što je bio uzrok mnogih civilnih žrtava. U Mostaru je taj dan poginulo oko osamdeset civila i pedesetak njemačkih i NDH vojnika. Na mjestu nekadašnje robne kuće Razvitak nalazila se komandna zgrada Wermahta koja je dobila više direktnih pogodaka, međutim pri tome su stradale mnoge kuće u obližnjem (današnjem) sokaku Husrefa Ćišića u kojem je stanovao Husaga Ćišić, a najmanje dvije osobe u blizini Husagine kuće su poginule.
Na slici je označeno mjesto na stambenoj zgradi Neboder, gdje se nalazila kuća neženje Smailage Ćemalovića (vidjeti sliku), političara oslonjenog na prosrpsku političku misao i gradonačelnika Mostara u periodu 1919-1929. godine. Na kuću je pao dio aviona broj 41-28606. Pilot je bio Harold Pickard iz 718. eskadrile, 449. bombarderske grupe. Prilikom bombardovanja na avion su pale bombe iz bombardera iznad pri čemu je ovaj avion, koji je po romanu Jacka Londona „Bijeli očnjak“ (White Fang) nosio to ime eksplodirao. Od cijele posade (na slici) preživio je iskakanjem padobranom samo jedan član. Smailagina kuća u potpunosti je izgorjela, skupa sa njegovom bogatom bibliotekom, te brojnim dokumentima njegove političke arhive. Pri tome je poginula njegova psihički bolesna rodica Munta (r. 1892), kojoj je Smailaga, da bi se zaštitilo njeno vlasništvo, bio tutor. Krajem 1944. godine ustaše Smailagu odvode u Jasenovac gdje su ga na strašni način ubili. Polili su ga benzinom i živa zapalili.
Poslije Drugog svjetskog rata Amerikanci su, vođeni zahvalom i pijetetom prema njihovim poginulim avijatičarima, tražili njihove grobove širom svijeta i ekshumirali posmrtne ostatke, te ih sahranjivali po američkim vojnim grobljima u SAD ili po Evropi. Interesantno je napomenuti da je Amerikancima u tom radu na području Hercegovine u periodu poslije 1948. godine kao prevodioc za engleski jezik služio rah. Safet Spahić, muž mostarske glumice Lutkarskog pozorišta Franciske (rođena Dulić 1931. u Subotici). Supružnici Spahić su poslije zadnjeg rata kao izbjeglice, sa dvije kćerke nastavili život u Chicagu.
Na slikama:
-Mjesto pada dijela aviona White Fang na kuću Smailage Ćemalovića.
-Smailaga Ćemalović 1884-1945.
-Avion, zvani White Fang (Bijeli očnjak), poručnika pilota Harolda Pickarda - stoji, prvi slijeva, koji je nad Mostarom 14. januara 1944. godine, raznijet u više dijelova. Devet članova je poginulo, a dva su se spasila iskakanjem padobranom. Jedanesti član posade je bio fotograf. Na slici se, također, vidi uobičajeni sastav posade jednog bombardera. Stoje cetvorica potporučnika ili poručnika; pilot, kopilot, nišandžija i navigator. Čuče šestorica narednika – radiooperater i mitraljesci. Za vrijeme socijalističke Jugoslavije, (1945–1991) iz političkih razloga nije se isticao saveznički udio u slamanju Sila osovine na prostoru Jugoslavije gdje su Angloamerikanci u borbi sa Wermahtom izgubili 365 aviona. Poslije 25 ratnih letova član posade, ako je to želio, mogao se vratiti kući i vježbati novoregrutovane, ali je rijetko ko koristio to pravo. 50% svih posada je izginulo prije nego bi dosegnuli svoj 25. let, ili u prosjeku svakih pet mjeseci ginule su sve posade aviona. Poginuloj posadi iz ovog aviona ovo je bio tek drugi ratni let. Bez obzira na velike gubitke Američko vazduhoplovstvo nije moglo primiti sve momke koji su željeli ratovati protiv Sila osovine.
(Ahmet Kurt/FB/ 20220114)
O istom događaju:
Na slici: Bombarder B-17 Flying Fortress iznad Mostara na današnji dan, 14.01.1944. godine.
"U napadu teških bombardera 15. Zračnih snaga Američkog ratnog vazduhoplovstva (USAAF) na njemački i domobranski garnizon u Mostaru i aerodrom Jesenice. 2., 97., 99., 301. i 450. Bombarderska grupa sa 139 teških bombardera B-17 Leteća tvrđava i 65 B-24 Liberator bacile su 243kratke tone razornih bombi nominalne mase 500 funti ili oko 970 komada i 94 kratke tone rasprskavajućih bombi nominalne mase 20 funti ili oko 4700 komada. Ukupno 337 kratkih tona!
Poginulo 26 Njemaca i 21 domobrana, a ranjeno oko 50 Njemaca i 28 domobrana. Potpuno je uništen garnizon, prekinute su sve veze sa Mostarom. Na aerodromu Jesenice je uništeno 25 njemačkih i aviona NDH, skladište goriva na aerodromu je zapaljeno, a aerodom je izbačen iz operacija zbog ogromnog razaranja. Amerikanci su izgubili 2 aviona.
Napad je žestoko pogodio i nedužne civile. Iako nisu bili izravna meta poginulo je 110 žitelja Mostara i još 150 je ranjeno. 60 kuća u Mostaru i 28 u Jesenici je potpuno srušeno, a oko 100 je oštećeno.
Po količini bombi izbačenih u jednom danu to je drugi napad po žestini na njemačke i domobranske ciljeve u Bosni i Hercegovini koje su saveznički avioni izveli tokom Drugog svjetskog rata."
(Sead Vrana/FBBiH fotoenciklopedija/ 20220114)
(spagos)
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen