Iz stare štampe: Mostar, Sjeverni logor, 1882. godine

U austrijskim novinama "Neue Illustrierte Zeitung" od 12. februara 1882. godine objavljena je grafika Sjevernog logora u Mostaru, koju je izradio grafičar po imenu Schlegel. Bilo je to vrijeme smještanja i utvrđivanja austrougarske vojske u Mostaru i oko Mostara. O tome više iz priloga objavljenim na Cidomu:

Mostar kao upravno i vojno središte mostarskog okruga imalo je najviše utvrđenih objekata u Bosni i Hercegovini. Unutrašnju jezgru odbrane činili su odbrambena kasarna Nordlager (Sjeverni logor), te kasarna Südlager (Južni logor gdje je bila i vojna bolnica), Westlager (Zapadni logor - danas Fakultet) i Ostlager (Istočni logor – tj. Konak). Osim toga, kao logistička podrška izgrađena je golema infrastrukturna mreža u vidu puteva, željeznice, skladišta, cisterni za vodu s kolektorima (čatrnje), vodovod u urbanom dijelu Mostara, strelišta, bolnice, vojna groblja, zračna baza u Jasenici, itd.

Mostar je bio najgušće fortificiran grad u BiH, a neka područja poput Podveležja, te posebice brdo Hum iznad Mostara, čine možda najgušću skupinu fortifikacija i u svjetskim okvirima. Čovjek i danas ostaje zadivljen inventivnosti i organizaciji tadašnje Austro-Ugarske Monarhije uzimajući u obzir količinu izgrađenih materijalnih dobara i stepen tehnike i tehnologije prije više od 100 godina.

(Manuel Martinović)

Vojni grad Mostar

U gradu na Neretvi nalaze se četiri kasarne (Sjeverni, Južni, Istočni i Zapadni logor) i od 1912. godine jedan značajni vojni aerodrom. Dodatno tu su još i logorske hale, mjesto za vojnu obuku i strelište, kao i jedna vojna bolnica u gradu, odnosno u okolini. Najpoznatija jedinica stacionirana u Mostaru bila je Bosansko-hercegovačka pješadijska pukovnija Nr. 4 (BHR4). Pored nje tu su se nalazile jedinice, trupe i štabovi, od kojih je većina bila dio 16. k.u.k. Armijskog korpusa, u gradu:

- 1. eskadrila / ulanska (konjička) pukovnija 5;

- 1. bataljon / 63. pješadijska pukovnija;

- 1. bataljon / 102. pješadijska pukovnija;

- III: Bataljon i rezervni vod / Bosansko-Hercegovački pješadijski puk 4;

- Utvrđeni artiljerijski bataljon 2;

- Brdski artiljerijski puk 7;

- Željeznički division 16 (divizion za snabdijevanje i dostavu, sa tri pukovnije)

- Garnizonska bolnica 26;

(iz arhive Martinović)

Na slikama:

- Sa vojne osmatračnice, Sjeverni logor Mostar, 1882. godine, crtež Schlegel.

- Mostar vojni grad, iz arhive Martinović

- Sjeverni logor, kolor obrada Aid Ćizmić.

- karta Sjeverni logor.

Priredili: Smail Špago, Armin Džabirov, Tibor Vrančić

(Novasloboda.ba)