Košćela (celtis australis)

sa stranice stolaclook.

Košćela (celtis australis) ili, što bi rahmetli Smaja Redžić rekao, holz-bombon, biljka je čijim se slatkim plodom svaki pravi Stočanin u djetinjstvu sigurno mnogo puta osladio. Njeno bjelogorično stablo, karakteristično sive i kvrgave kore, može narasti i do 20-25 metara u visinu. Na sreću svih vitezova puhaljke koji su plod ove biljke koristili kao traženiju municiju, stablo košćele je snažno i čvrsto, tako da su i padovi s njega mogući samo ako zaista imate peh ili ste nepopravljivo smotani. Napomenimo da je jedini nedostatak zrelog ploda košćele kao municije za puhaljku bio taj što biste njene slatkaste plodove, pošto njima napunite džepove, radije jeli nego njima gađali neprijateljsku živu silu. Jer za plod košćele važi onaj lukavi slogan sa tv-reklame: Probajte pojesti samo jednu! I džaba pritom što tri četvrtine smećkasto-ljubičastog ploda ustvari čini ko(špica).

Pretpostavlja se kako su Homerovi „jedači lotosa" iz „Odiseje" ustvari jeli plod košćele. Gdje su Odisej i njegova raja brali te košćele, na nekom grčkom otoku, po Maloj Aziji ili na Ošanićima nije nam poznato, ali znamo zasigurno da je to bilo negdje na Mediteranu, gdje je ovo drvo neka vrsta simbola iz drugog plana. Naravno, košćela raste i u Indiji, Iranu, slobodarskom Afganistanu, a kod Turkmena, vjerovali ili ne, uživa čak i status svetog drveta.

Na Bliskom Istoku plod košćele i kuhaju, a uvarak od njenog lišća i plodova koriste u liječenju želučanih problema i grčeva (kolika), pa čak i kod preobilnih menstrualnih krvarenja. Od kore stabla košćele u tim krajevima se svojevremeno proizvodila žuta boja, a od tvrdog i izdržljivog drveta izrađivano je pokućstvo. U Dalmaciji se od rakije i košćela pravi i neka vrsta košćela-likera. Iz nekog, meni nepoznatog razloga, često je sađena po grobljima i haremima, a Poplašćani znaju da se naša omiljena košćela nalazila upravo u starom haremu. Po ovoj biljci koja voli pjeskovita i suha tla dobili su ime mnogi toponimi diljem Hercegovine. Košćela inače pripada porodici brijestova, a ono australis u njenom latinskom nazivu nema nikakve veze s Australijom nego označava biljku koja raste u južnim krajevima.

Mostarski pjesnik Pero Zubac (Da, onaj što je napisao i čuvene „Mostarske kiše") posvetio je košćeli jednu od svojih pjesama (Ima stablo košćele u Mostaru koje pamtim i koje pamti mene...). Usput, srdačna preporuka da umjesto čitanja FB komentara proguglate i pročitate obje spomenute prekrasne pjesme. A za one vrijednije prijedlog: posadite negdje košćelu. Neka i nakon Vas hlad njenog stabla bude pribježište od čelopečine, a njene bobice u jesen hrana pticama i nekoj budućoj stolačkoj djeci. Nadajmo se pametnijoj i razboritijoj od nas. 

Amin!

 

Autor: Muamer Kodrić