(Tekst i spisak koji slijedi preuzet je sa
stranice: https://porodica-kurt.com ,
a autor je Ahmet Kurt. Dokument prenosimo uz odobranje autora)
Pri
korištenju ovog materijala molimo navesti izvor.
Godine 1939. samo jedan promil
(0,1%) Bošnjaka je imao univerzitetsko obrazovanje.
1939. godine u cijeloj
tadašnjoj monarhističkoj Jugoslaviji je bilo oko osam stotina Bošnjaka koji su
završili neki fakultet. Husejn Alić[1]
je u časopisu Kalendar Narodne uzdanice[2]
za 1940. godinu (strana 160-167) i za godinu 1941. (strana 154-156) objavio
spisak Bošnjaka koji su 1939. godine imali fakultetsko obrazovanje. Tačnije, to
je spisak ”muslimana koji vrše svoja
zvanja po cijeloj Jugoslaviji, a rodom su iz Bosne i Hercegovine”.
U godinama poslije Prvog
svjetskog rata i uspostavljanjem Kraljevine Jugoslavije bošnjačko stanovništvo
je provođenjem agrarne reforme naglo osiromašilo, a bez školskog obrazovanja
gubi utjecaj u društvu[3].
Tako je 1931. godine tek 107 Bošnjaka pohađalo učiteljske škole, dok je na
jugoslavenskim univerzitetima studiralo svega 197 muslimana što je bilo samo
1,3% studentske populacije. Pred Drugi svjetski rat, 1939. godine udio
muslimana/Bošnjaka u tadašnjoj Jugoslaviji u vrhovima vlasti, odnosno na višim
ili rukovodećim mjestima bio je sasvim neznatan. Te godine Bošnjaci su
zauzimali svega 30 takvih mjesta ili 1,2 posto. Neuki bošnjački sinovi su iz
neznanja bacali u vatru ili zakopavali u zemlju vrijedne knjige pisane arapskim
pismom koje su ostale iza njihovih učenih očeva i djedova[4].
Alić je objavio spisak onako kako je zapisivao imena,
a grupisanje je obavio prema zanimanjima. Pobrojao je 732 ”muslimanska intelektualca u Jugoslaviji”. Pregledali smo njegove
spiskove u dva broja ”Narodne Uzdanice” te ih sortirali prema abecednom redu i
zanimanjima. Pronašli smo više grešaka. 25 istih osoba ubrajano je u dvije ili
više kategorija zanimanja, tako da je tačan broj 707, a ne 732 osobe. Po zanimanjima u spisku ima 247 pravnika, 124
profesora, 85 inženjera, 69 liječnika,
62 oficira vojske
Kraljevine Jugoslavije, 48 teologa, 31 ekonomist, 21 veterinar, 19 farmaceuta i
1 matematičar.
Poslije dolaska
Austro-Ugarske monarhije počele su se otvarati osnovne i srednje škole koje su
pohađali i bošnjački đaci. Poslije završetka srednje škole neki su odlazili na
visoke škole, prvenstveno u Beč i Zagreb. Uglavnom su se odlučivali na dvije
struke, pravo i medicina, pa ih Alić naziva ”muslimanskim
strukama”. Medicina se učila redovno u Beču, a pravo u Beču i Zagrebu.
Poslije odluke hrvatsko-slavonske Zemaljske vlade 1892. godine da se „svršenicima sarajevske šerijatske sudačke
škole dozvoli upis na Pravni fakultet u Zagrebu i polaganje državnih ispita“,
povečava se upis Bošnjaka na studije prava. Zagreb je takođe bio privlačniji
radi poznavanja jezika. Do početka Prvog svjetskog rata, 1914. godine Bosna i
Hercegovina nije imala ni jednog Bošnjaka potpuno diplomiranog inženjera
građevinske ili mašinske struke.
Bošnjaci su 1900. godine
imali svega deset potpuno akademski obrazovanih ljudi, a to su Ćamil
Karamehmedović, dr Ahmed i Ibrahim Defterdarević, dr Halid, Abduselam i Mahmud
Hrasnica, Muhamed Kulenović, Hašim Badnjević, Dr Safvet Bašagić i Šemso
Salihbegović. Od njih 10 prvih osam su pravnici, deveti je filozof, a deseti
veterinar.
Na kraju Alić
procjenjuje da spiskom nije obuhvaćeno oko 100 osoba, tako da bi spisak trebao
imati oko 800 Bošnjaka sa univerzitetskim obrazovanjem. On zaključuje da ”na
svakih 1 000 živih muslimana dolazi po jedan živi fakultetlija, jer u Bosni i
Hercegovini ima oko 800.000 muslimana”. On takođe izražava želju da netko
napravi spisak Bošnjaka koji su završili srednju školu i smatra da bi taj
spisak sadržavao od 4 000 do 5 000 osoba sa srednjoškolskom maturom.
Najviše bošnjačkih
intelektualaca tih godina je bilo iz porodice Kulenović – 15, Muftić – 12,
Aganović – 8, Filipović – 8, Hadžić – 8, Kadić – 7, Bišćević – 6, Kurt – 6,
Badnjević - 5, Bajraktarević - 5, Balić – 5, Džinić – 5, Gavrankapetanović – 5,
itd.
[1] Husejn Alić je bio direktor Šerijatske
gimnazije u Sarajevu. Diplomirao je na Filozofskom fakutetu u Zagrebu i bio
poslanik ispred Maglajlićeve liste u Ustavotvornoj skupštini 1920. godine u
Beogradu. / Husnija Kamberović, Mehmed Spaho – politička biografija
(1883-1939), Vijeće Kongresa bošnjačkih intelektualaca, 2009. Sarajevo, str.
22, 152
[2] Muslimansko kulturno-prosvjetno društvo „Narodna uzdanica“ je osnovano 1924.
godine kao protivteža „Gajretovoj“ prorežimskoj orjentaciji, sa zadatkom da
neutrališe njegovo političko djelovanje u bošnjačkom narodu. Oko
kulturno-prosvjetno društvo „Gajret“ se, između dva svjetska rata, okupljao
znatan broj bošnjačke inteligencije, osobito mlađe koja se politički vezala za
srpske građanske krugove i opredjeljivala za srpsku nacionalnu ideju. / Opširnije:
Ibrahim Kemura, Cultural and Educatioanal Society of Muslims “Narodna
uzdanica/Natioanal Hope” 1923-1941, Open Society Institute, Budapest, mart
1999. str.1-81
[3] Alija
Nametak, Sarajevske uspomene, Nacionalna i sveučilišna biblioteka, Zagreb, 1997.
str. 102.
[4] Alija Nametak, Tri rukopisa ”Makbuli-Arifa”,
Anali Gazi Husref begove biblioteke u Sarajevu, knjiga 5-6, 1978. str. 145
Kompletan spisak se može naći na straniciautora:
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen