Iz knjige o mahali Carina – Britanski vicekonzulat na Carini

Tekst koji slijedi objavljen je u knjizi “Mahala Carina u Mostaru”, aurora Ahmeta Kurta. Promocija knjige će se obaviti 13. jula 2021. godine u 20:30 sati, u Centru za kulturu Mostar, u okviru kulturne manifestacije “Mostarsko ljeto 2021.

Na slici je jedna od četiri kuće na Carini koje su bile vlasništvo Jefte Bjelobrka, predsjednika Srpske pravoslavne crkvene školske opštine Mostar na kraju XIX stoljeća. Jefto je u to vrijeme stanovao u Bjelobrkovom sokaku, danas Pere Lažetića. Ovo je bila prva mostarska kuća na sprat u evropskom stilu, izgrađena još za vrijeme osmanske uprave, 1867. godine. Kuća je s ogradnim zidom koji ju dijelom izolira od ulice i unutarnjim dvorištem koje je prostornim rješenjem oslonjeno na obrasce stambene arhitekture osmanskog perioda. Britanski vicekonzulat za Hercegovinu djelovao je u periodu septembar 1856. (stvarno 1857) do maja 1864. godine. Drugi period (u ovoj zgradi) je bio od maja 1876. do oktobra 1878. godine, kada je konzulat ukinut. Na funkciji vicekonzula su bili James Zohrab i Edward Freeman.

U vrijeme nemira i pobune prije ulaska austrougarskih trupa u Mostar, početkom augusta 1878. godine, kada je ubijen muftija Sidki ef. Karabeg i još četiri osobe, u ovoj zgradi u strahu se sklonio i francuski vicekonzul Wiet i njegov politički pomoćnik Martin Đurđević, koji je u svojim memoarima opisao ta burna vremena. Između dva svjetska rata u kući je bila zdravstvena stanica, a u vrijeme pred Drugi svjetski rat sjedište Skauta. U prvoj polovini rata, od 1941. do 1943. godine, u ovoj Bjelobrkovoj kući je bila ambulanta italijanske vojske. Poslije sloma Sila osovine, 1945. godine, i dolaskom na vlast, Komunističke partije Jugoslavije u Mostaru, kao i u drugim dijelovima Jugoslavije, sve su veće privatne kuće oduzete, a Narodni odbori su useljavali porodice, gdje bi jedna porodica dobila jednu sobu. Na Carini je bilo desetak tako oduzetih kuća. U ovom objektu stanovalo je više porodica, čija se imena nalaze u knjizi.. Voda za kuhanje i pranje se uzimala sa javne česme koja se nalazila u haremskom zidu, direktno prekoputa ulaza u zgradu. Jedan dio tog harema, prilikom izgradnje Higijenskog zavoda, bio je ekshumiran i na tom dijelu djeca iz ove i drugih okolnih kuća od jutra do mraka su igrala fudbal. Na ovom nevelikom haremskom igralištu, dimenzija oko 25x15 metara, svoje prve fudbalske korake započeli su kasniji fudbaleri Veleža; braća Slobodan i Boro Primorac, Nazif Ćišić, Nusret Čerkić, zvani Dajdži, te Ismet Gaga Šemrd i Sead Kazazić-Pupak.

(Ahmet Kurt/facebook/20210705)

(spagos)