Na istoj deredži

 

Dosta puta smo čuli ovaj starinski izraz, pogotovu od starijih ljudi, a bogami, i poodavno.

Kad sam putem društvenih mreža prije koji dan primio fotografiju u prilogu, sa jasnim potpisom "Život u jednoj fotografiji", prvo što mi je pamo napamet bila je uzrečica "Na istoj deredži". A to me je natjeralo da malo pretražim, šta je tačno značenje ove riječi, i odkud joj je porijeklo.

U “Riječniku karkteristične leksike u bosanskome jeziku” Alije Isakovića, na strani 105. za deredžu stoji značenje: “Bolesni hodža i zdravi hamal na istoj deredži”m Čolaković 1970, 165, stepen stanje.

Kod nas se najčešće koristi kad se govori o pameti, pa će se reći: “Dobar i budala na istoj deredži”, ili kod usporedbe puno starog čovjeka i malog djeteta, zna se reći da su “po pameti su na istoj deredži”

Smisao navedenih izraza da se lako razabrati, jer, jasno je da se tu radi o „istoj mjeri” ili „istoj situaciji”, dakle o nekoj jednakosti.

Riječ deredža inače potiče iz turskog jezika (derece) i znači: „stepen, stupanj, grad”; „položaj, stanje” („stepen temperature” ili „stepen u službi, u društvu; stepen uopšte, položaj” i sl.).

Kao balkanski turcizam arapskog porijekla (däräğä), ta riječ je poznata ne samo kod nas, u Regionu, kako se to danas kaže, nego i u još nekim balkanskim jezicima, na primjer u bugarskom, gdje se izgovara kao deredže, gdje se na kraju izgovara “e”, prema izgovoru na turskom .

U staro vrijeme se u našim krajevima i čak temperatura izražavla u deredžama, pa se govorilo o termometru sa 100 deredža (stepeni), ili o velikoj zimi sa minus deredžama.

Naravno, danas se tako ne govori, pa se riječ deredža u samostalnoj upotrebi potpuno izgubila iz govora. Zadržala se još samo u frazi “na istoj deredži”.

(spagos)